Ondertussen is meer dan duidelijk dat het Coronavirus niet te vergelijken is met eerdere gebeurtenissen. Dat maakt het ook juridisch lastig om te voorspellen wat de gevolgen zijn van deze crisis en hoe daarmee om te gaan. Dus wat te doen als uw opdrachtgever een werk stil legt vanwege Corona? Of als de aanvang van een nieuw werk wordt opgeschoven vanwege ‘overmacht’? Ook de omgekeerde situatie kan problemen opleveren. Want stel dat u het zelf niet meer voor elkaar krijgt terwijl uw opdrachtgever nog wel uitvoering van een werk wenst? Gert van Gorcom, advocaat bij Van Gorcom Advocaten, geeft antwoord op deze vragen.

Algemeen:
Uiteraard is allereerst van belang dat het goed is om zo praktisch mogelijk om te gaan met Corona en de gevolgen daarvan. Zoek dus vooral het overleg en de gemeenschappelijk belangen, zodat juridische fijn slijperij zoveel mogelijk voorkomen wordt. Dat zal echter niet altijd te voorkomen zijn en het is sowieso goed om wat duidelijkheid te hebben over uw positie. De vraag is dus wanneer er sprake is van overmacht?

Overmacht:
Startpunt is en blijft dat afspraken nagekomen dienen te worden vanwege de (rechts)zekerheid. De wet geeft echter ook een regeling betreffende overmacht. Daarvan kan sprake zijn als (tijdige) nakoming niet mogelijk is. Er moet dan wel aan verschillende voorwaarden voldaan zijn, zoals dat deze situatie niet te voorzien was bij contractsluiting en dat de gevolgen niet te voorkomen waren. De wet omschrijft het als volgt (artikel 6:75 BW):

“Een tekortkoming kan de schuldenaar niet worden toegerekend, indien zij te wijten is aan zijn schuld, noch krachtens wet, rechtshandeling of in het verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt”.

De onvoorziene situatie kan dus ook voor uw (ondernemers)risico blijven als het niet uw schuld is. Bijvoorbeeld als dat zo was afgesproken of als dat volgt uit de verkeersopvatting (dus wat men er in het algemeen van vindt). Er is niet snel sprake van overmacht want rechters zijn daarbij terughoudend en dus niet bereid een beroep op overmacht snel te aanvaarden. Bij die (terughoudende) beoordeling zal dus altijd gekeken worden naar diverse factoren, waaronder hetgeen partijen afgesproken hebben.
Van belang is dus wat er geregeld is in uw offerte, opdrachtbevestiging en/of algemene voorwaarden betreffende overmacht? In veel algemene voorwaarden is overmacht nader gedefinieerd, bijvoorbeeld dat ook epidemieën als overmacht worden aangemerkt! Dat geeft dus zekerheid en duidelijkheid. U dient dan ook altijd goed uw contractstukken na te zien over wat al geregeld is m.b.t. overmacht. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat de inkoopvoorwaarden van een aannemer een veel striktere uitleg geven aan het begrip overmacht. Ook kan het zo zijn dat de overeengekomen garantievoorwaarden een beroep op overmacht onmogelijk maken.
Overmacht is dus van veel factoren afhankelijk en een beroep op overmacht zal zeker niet altijd slagen. De concrete feiten en omstandigheden van het geval, spelen altijd een rol. Zoals ook de ‘redelijkheid en billijkheid’ altijd een rol zullen spelen in dit soort gevallen.

Gevolgen beroep op overmacht:
Degene die een geslaagd beroep op overmacht doet, is niet aansprakelijk voor de gevolgen van zijn tekortkoming. Ontbinding van de overeenkomst blijft echter altijd mogelijk, ook als er sprake is van overmacht. Die ontbinding leidt dan echter niet tot aansprakelijkheid voor allerlei bijkomende schades.

Onvoorziene omstandigheden:
Naast overmacht geeft de wet nog een andere regeling, namelijk voor onvoorziene omstandigheden. Ook hier weer dat er in de rechtspraak terughoudend mee wordt omgegaan. Een dergelijk beroep is zomaar niet toewijsbaar. Toch is het niet uitgesloten dat Corona in sommige gevallen als onvoorziene omstandigheid wordt aangemerkt. En dat om die reden aanpassing van een overeenkomst toewijsbaar is. Op die manier kan dus getracht worden om bijvoorbeeld de prijs van een werk aangepast te krijgen. Of de uitvoeringstermijn en andere voorwaarden die onredelijk zijn geworden vanwege onvoorziene omstandigheden.
Maar ook hier geldt dat dit afhankelijk is van alle omstandigheden van het geval, zoals wat er al geregeld is in de contractstukken of wat in het algemeen redelijk geacht wordt.

Opschorting:
In de bouwpraktijk is opschorting een belangrijk punt. Zoals het er nu naar uitziet zal de Corona-crisis tot gevolg hebben dat projecten vertraging ondervinden door de diverse maatregelen en mogelijk zelfs tijdelijk stil komen te liggen.
Als uw opdrachtgever aangeeft dat een werk stil komt te liggen of veroorzaakt dat u niet door kunt met uw werkzaamheden, is dat een tekortkoming van uw opdrachtgever. Als die zich succesvol op overmacht kan beroepen, heeft u geen recht op vergoeding van uw kosten.
Omgekeerd geldt hetzelfde. Want als u het werk (tijdelijk) niet kan voortzetten, bent u niet aansprakelijk voor de daarmee gemoeide kosten als u kunt aantonen dat u mag opschorten vanwege overmacht door Corona. Bijvoorbeeld omdat u veel zieken heeft, strenge regels uw werk onmogelijk maken, uw leverancier niet meer kan leveren, enz. Ook hier geldt dus weer dat naar alle omstandigheden van het geval moet worden gekeken.
Let wel: als u scherpere maatregelen neemt dan geadviseerd door de overheid, zal dat enkel al daarom niet als overmacht worden gezien. Dat is dan namelijk uw eigen keuze en blijven de gevolgen daarvan in beginsel voor uw rekening en risico.

Nieuwe contracten:
Wat hiervoor geschreven was geldt voor al bestaande contracten. Corona is echter geen toekomstige of onvoorziene omstandigheid meer! Dat betekent dat er rekening mee moet worden gehouden bij het aangaan van nieuwe overeenkomsten. Vandaar dat wij u adviseren om een Corona-clausule op te nemen in uw nieuwe contracten, zoals bijvoorbeeld:

‘Gezien het Coronavirus en de onzekere gevolgen daarvan voor (de uitvoering van) deze overeenkomst, geldt dat wij nimmer aansprakelijk zijn voor de gevolgen van het Coronavirus waaronder begrepen maar niet beperkt tot: onmogelijkheid van of gewijzigde uitvoering van het werk door Corona-regelgeving of -maatregelen, door ziekte van personeel en zzp’ers bij ons of bij onze onderaannemer(s) of bij niet-levering door leveranciers.
In alle gevallen veroorzaakt door het Coronavirus en/of daarmee samenhangende regelgeving en/of beperkingen, zijn wij gerechtigd tot vergoeding van onze kosten c.q. aanpassing van de prijs van het werk en/of meerwerk, en zijn wij gerechtigd tot bouwtijdverlenging.
Partijen zullen over dit alles zoveel mogelijk in goed overleg blijven en elkaar informeren.’

Dat laatste blijft sowieso altijd een goed advies, zeker gezien de telkens wijzigende omstandigheden en maatregelen. Wij houden u verder op de hoogte en voor vragen kunt u altijd terecht bij de helpdesk van AFNL of kunt u contact opnemen met Van Gorcom Advocaten via telefoonnummer 0318-500001.